De grenzen van crowdfunding

Het kon natuurlijk niet op zich laten wachten. Maak een lijstje en er komt commentaar op de samenstelling. 

Vooropgesteld: dat mag natuurlijk, daar heb ik helemaal niets op tegen. Maar dat wil niet zeggen dat ik bij de samenstelling van zo'n lijst niet mijn eigen afweging gemaakt heb. 


Aangezien ik zelf regelmatig commentaar lever op andermans 'lijstjes', is het niet meer dan terecht dat anderen mij daarom ook om uitleg of toelichting op die keuzes vragen. Bij deze dus: mijn mening over de grenzen van crowdfunding...

Voor opgesteld, ik ben geen financieel specialist, wel een een academisch geschoolde algemeen econoom. Ik zal nergens beweren een absoluut gelijk in mijn opvatting te hebben en ben best bereid om mijn eigen ongelijk toe te geven. Maar ik denk wel iets te snappen van de totstandkoming van markten, een onderwerp waarop ik overigens ook afgestudeerd ben.


Na die disclaimer dan nu mijn (nogmaals: mijn) private opvatting:

Waar komt crowdfunding vandaan?

Voor zover mij bekend is 'crowdfunding' een term die al lang bestond voor het internet. Ik leerde het in de jaren'80 van de vorige eeuw al tijdens mij studie economie.

Met 'crowdfunding' werd in de financiële wereld een vorm van financiering aangeduid die bedoeld was om vreemd vermogen voor een bedrijf aan te trekken door middel van het afsluiten van vele kleine leningen bij particulieren.

Waarom ging een bedrijf voor zo'n lening niet naar de bank? Meestal had het bedrijf dat eerder wel gedaan, maar kreeg de lening niet of slechts tegen een zeer hoge risicovergoeding (rente). Dit omdat de activiteit door de reguliere kapitaalmarkt beoordeeld werd als zeer risicovol en/of met een te ongewisse uitkomst, waarbij bij mislukking het executieverlies (de zekerheid) voor een kapitaalverschaffer te groot was.

Een ondernemer in een dergelijke situatie wendde zich dan tot particulieren en trachtte het geld te lenen door het risico voor individuele investeerders te beperken (allemaal een beetje risico) en daar nog steeds wel een redelijk rendement op te vergoeden. Crowdfunding werd daarmee 'een over vele kleine investeerders gespreide verwervingsmethode van durfkapitaal.'

Deze vorm van bedrijfsfinanciering bestaat overigens heden ten dage nog steeds en kent ook in Nederland vele aanbieders, markten en investeerders.

De komst van internet brengt een nieuwe marktplaats van kapitaal

Met de komst van  internet ontstond een efficiëntere wijze om nieuwe investeerders te vinden in dergelijke ondernemingsinitiatieven. Het financieringsmodel bleef ongewijzigd, er werd slechts een nieuw platform  toegevoegd, in economische termen 'een markt', waarop vragers en aanbieders van kapitaal elkaar konden vinden. Zo'n platform, een marktplaats van (durf)kapitaal, is wat mij betreft de 'pure vorm' van een (online) crowdfunding platform.

Voor alle duidelijkheid: er zijn dus drie partijen in deze constructie, namelijk:

1. De ondernemer (de kapitaalvrager)
2. De makelaar, de eigenaar van het platform (markt) waar vrager (van kapitaal) en aanbieder(s) elkaar ontmoeten
3. De investeerder (de kapitaal verschaffer), in het geval van crowdfunding een groep kleine kapitaalverschaffers die dat overwegend doen om enerzijds een hoog rendement op hun vermogen te realiseren en anderzijds, door de spreiding, hun risico trachtten te beperken.

De cultuursector, en in een latere fase 'traditionele goede doelen', creëren meer hybride vormen van crowdfunding.

Vanaf dat moment wordt het lastiger. Er ontstaan nieuwe (online) marktplaatsen, waarbij zich een aantal verandering voordoen ten opzichte van de eerdere constructie:

1. Marktmaker (de makelaar) wordt tevens toezichthouder. 
• Er wordt geld ingezameld voor ondernemers, bijvoorbeeld in derde wereld landen, waarbij de 'marktmaker', vaak de eigenaar van het platform waar vraag en aanbod gematcht worden, zich opwerpt als toezichthouder op de uitvoering van het project van de ondernemer in kwestie. Dat kan wat mij betreft, er is dan alleen een overdracht van toezichthouder op de uitvoering van het project van kapitaalverschaffer naar makelaar. De banken vervulden die rol al eerder.
2. Rendement krijgt een nieuwe betekenis.
• Er ontstaan markten (platformen) waarbij de investeerder afziet van (een deel van) het financieel rendement op z'n investering. Het rendement (de beloning voor de inzet van durfkapitaal) wordt dan vaak uitgedrukt in termen van 'sociaal rendement'.
• Het rendement wordt op een andere dan financiële wijze uitgekeerd. Denk bijvoorbeeld aan het financieren van een C.D. of een kunstproject, waarbij de financierder naderhand 'een gratis gesigneerd exemplaar' of  'gratis toegang tot de tentoonstelling' krijgt, i.p.v. rente.
3. Ook de inleg wordt niet geretourneerd.
• Zowel inleg (investeringskapitaal) als rendement worden niet geretourneerd. Het geheel wordt wat mij betreft dan eigenlijk al 'te hybride', omdat ik het onderscheid met 'een donatie' dan eigenlijk al niet meer zie. Wat mij betreft zou dit eigenlijk al geen 'crowdfunding' meer mogen heten. 

We zien dus dat de term 'crowdfunding' langzamerhand aan erosie onderhevig is. Van 'een financieringsmethode van durfkapitaal' wordt het bijna 'een schenking om niet.'

Maar...er zijn nog wel wat onderscheidende kenmerken over!

1. De investering betreft een tevoren nauw omschreven activiteit of project. De verkregen middelen zijn dus niet 'vrij besteedbaar' (besteedbaar naar eigen goeddunken) door de ontvanger. Hetgeen logisch is vanuit het oogpunt van de kapitaalverstrekker.
2. De 'vermogensvrager' is ook de (hierin in rechte aanspreekbare) uitvoerder van het project. Er is sprake van aansprakelijkheid voor de zorgvuldige besteding van de investering. Toezicht hierop ligt primair bij de investeerder, en kan gedelegeerd zijn aan een toezichthouder (platform-eigenaar), maar ligt niet (nooit!) bij de vermogensvrager!
3. De middelen worden pas beschikbaar gesteld wanneer tenminste in het geheel aan de tevoren bekende financieringsdoelstelling voldaan is. Geen 100% dekking, geen geld. 

...en daarin zit nu wat mij betreft precies de grens tussen wat je wel en geen 'crowdfunding' mag noemen.

Waarom zijn wat mij betreft actieplatformen dan geen 'crowdfunding'?

Een 'actieplatform' zoals we er inmiddels heel wat kennen in de markt, voldoet niet aan één of meerdere van de bovengestelde kenmerken:

1. De besteding is in veel gevallen 'ten behoeve van een goed doel' , geen nauw omschreven project met onderliggend een berekende investeringsomvang en voor investeerders toegankelijke en controleerbare projectadministratie.
2. De vermogensvrager is een 'niet in rechte aanspreekbare' actievoerder inzake de besteding van de middelen. Als 'donateur' van een actievoerder zijn mijn rechten heel wat beperkter dan wanneer ik als 'investeerder in een crowdfunding project' een overeenkomst met een kapitaalvrager sluit! 
3. 'Iedere donatie is welkom, maar als 50% van de doelstelling gerealiseerd wordt schrijven we uw geld ook af!', is fundamenteel in strijd met het principe van 'crowdfunding'. Daar geldt: geen 100% dekking op executiedatum = geen project.(punt!) 

Heb ik dan iets tegen 'actieplatformen'?

Nee!

Ik ben blij dat iGive, Idoo, Yoco, Geef, Alvarum , Just Giving en al die andere actie-platformen er zijn. (mijn oprechte excuus als ik je nu één vergeet te noemen!) Want ze bereiken ontzettend veel goeds en realiseren gezamenlijk waarschijnlijk veel meer in de charitatieve sector dan de gezamenlijke crowdfunding-platformen.

Maar wat mij betreft zijn het fundamenteel geen crowdfunding-platform!

En nu zal je natuurlijk altijd zien dat er in de lijst van eerder deze week een platform staat dat ook niet aan alle bovengenoemde criteria voldoet...waarvoor dan nu alvast mijn excuses, dan heb ik dat gemist! ;-)

Ja, de term 'crowdfunding' is de laatste jaren aan inflatie onderhevig, maar wat mij betreft is het iets fundamenteel anders dan het faciliteren van geld inzamelen voor een goed doel. Want zoals ik al eerder schreef in een reactie op een post, dan is iedere vorm van geld inzamelen, of het nu een kerkcollecte, een huis-aan-huis collecte, een scholieren-verkopen-koekjes-project of een telemarketing actie te benoemen als 'crowdfunding'...en daar ben ik vooralsnog niet aan toe!

Andere meningen? Ik hoor het heel graag, want ik vind dit een heerlijk fundamentele discussie en die voer ik met veel plezier!

 

Volg je Fundraiser Online al op Twitter?